მნიშვნელობა არ აქვს, თავად უქნევთ ჩოგანს ბურთს თუ მხოლოდ თვალს ადევნებთ პროფესიონალი ჩოგბურთელების თამაშს. დარწმუნებული ვართ, ერთხელ მაინც ჩაფიქრდებოდით თუ საიდან მომდინარეობს ამ პოპულარული თამაშის წესები და მთავარი ტერმინები. დღეს თქვენი ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას შევეცდებით.ითვლება, რომ ჩოგბურთი (ერთ-ერთი ვერსიით, tennis წარმოდგება ფრანგული tenez-დან, რაც "დაიჭირეს" და "ითამაშეს" ნიშნავს) საფრანგეთში XII საუკუნეში გაჩნდა. თავიდან, სპორტსმენები რაიმე დამატებით მოწყობილობებს არ იყენებდნენ და მხოლოდ ზოგიერთი მათგანი იცვამდა ხელთათმანს ხელის დაცვის მიზნით.
XVI საუკუნეში გამოიგონეს რაღაც ჩოგნის მსგავსი, რომელიც თანამედროვეს ჰგავდა, თუმცა უფრო გრძელი
არსებობს ამ თამაშის უფრო ადრეული წარმოშობის ვერსიები. ბევრი სპეციალისტი ამტკიცებს, რომ ჩოგბურთის საწყისები რომის, საბერძნეთის და ეგვიპტის ცივილიზაციებში უნდა ვეძიოთ. ზოგიერთი იმასაც კი ამბობს, რომ თანამედროვე ჩოგბურთის მსგავს თამაშს ქვის ხანაშიც (!) კი მისდევდნენ. ასეა თუ ისე, ის ჩოგბურთი, რომლის ცქერასაც ჩვენ ვართ შეჩვეულნი, XIX საუკუნის მეორე ნახევარში, ინგლისში ჩამოყალიბდა, სადაც 1877 წელს უიმბლდონის ტურნირის ჩატარება დაიწყეს.
საჩოგბურთო გეიმში ანგარიშს საკმაოდ უცნაურად ითვლიან: "ნული" (love), "თხუთმეტი", "ოცდაათი" და "ორმოცი". ამ სისტემის წარმოშობის შესახებაც რამდენიმე ლეგენდა არსებობს. ერთ-ერთი ამ ციფრების გამოყენებას იმით ხსნის, რომ ტაბლოს როლს საათი ასრულებდა და გეიმში ყოველი მოგებული ქულის შემდეგ, დიდი ისარი მეოთხედ ბრუნს აკეთებდა, ანუ "15", "30" და "45". თუმცა მოგვიანებით, მოხერხებულობისთვის "45" "ორმოცად" გადააკეთეს.
სხვა ვარიანტიც არსებობს. მის მიხედვით, შუა საუკუნეებში საფრანგეთსა და გერმანიაში უკვე არსებობდა სანაძლეოები და ფულზე თამაში, მათ შორის, ჩოგბურთშიც. კანონი კი, მაგალითად გერმანიაში, კრძალავდა 60 დინარზე მაღალი ფსონის ჩასვლას, ხოლო იმის გამო, რომ იმ დროს 15-დინარიანი მონეტები არსებობდა, ყოველი ქულისთვის სწორედ 15 გამოდიოდა. კიდევ ერთი ლეგენდა მოგვითხრობს, რომ XIX საუკუნეში ინგლისური ხომალდები სალუტს ძირითადი გემბანის 15-ფუნტიანი ქვემეხით იწყებდნენ, საშუალო გემბანიდან 30-ფუნტიანი ქვემეხით აგრძელებდნენ და ამის შემდეგ, გაისმოდა გასროლა ქვედა გემბანიდან ყველაზე მძიმე, 40-ფუნტიანი ქვემეხით.
არანაკლებ საინტერესოა, თუ საიდან წარმოიშვა ინგლისული ტერმინები - deuce და love, რაც საჩოგბურთო ანგარიშისას ნიშნავს "თანაბარს" და "ნულს". ბევრ ისტორიკოსს მიაჩნია, რომ deuce წარმოიქმნა ფრანგული a deux du jeu-სგან, რომელიც ასე ითარგმნება: "ორი ქულა გეიმის მოგებამდე". ინგლისელებმა კი, ეს სახელწოდება ჯერ a deus-მდე, შემდეგ კი, დღეისთვის ნაცნობ deuce-მდე დაამოკლეს. რაც შეეხება ცნება love-ს, ზოგი თვლის, რომ ის ფრანგული l'oeuf-დან ("კვერცხი") წარმოიქმნა და იხმარებოდა გამოთქმაში - out for a duck's egg, რომელიც კრიკეტშია მიღებული და ნიშნავს - "ნული ან არაფერი".
მაგრამ უფრო რეალური ჩანს მეორე ვერსია. love წარმოიშვა სიტყვა lof-სგან, რაც ჰოლანდიურ და ფლამანდრულ ენებზე "ღირსებას" ნიშნავს. თუ მოთამაშე ვერცერთ ქულას ვერ აგროვებდა, მასზე ასე ამბობდნენ - "ის თავისი ღირსებისთვის თამაშობდა".
ახლა რაც შეეხება შედარებით ახალ ცნებას - ტაი-ბრეიკს. ის ვინმე ჯეიმს ვან ალენმა 1965 წელს მოიგონა, ოფიციალურად კი, 1970 წელს, აშშ-ის ღია პირველობაზე გამოიყენეს. მანამდე, ტაი-ბრეიკის სისტემა წარმატებით გამოსცადეს ნიუპორტის და როდ-აილენდის ტურნირებზე. თავიდან, ტაი-ბრეიკი ხუთი ქულის მოგებამდე თამაშდებოდა.
ტაი-ბრეიკის შემოღება 1969 წელს, უიმბლდონზე პანჩო გონსალესისა და ჩარლი პასარელას ისტორიული ბრძოლის შემდეგ გახდა საჭირო. ხუთსეტიანი მატჩი 5 საათსა და 12 წუთს გაგრძელდა და გამარჯვებულის გამოვლენას ორი დღე დასჭირდა. მეხუთე სეტში, 41 წლის გონსალესმა 7 მატჩ-პოინტი მოიგერია და ორჯერ გადაარჩინა გეიმი 0:40-ზე. საბოლოო ანგარიში თავად მეტყველებდა ტაი-ბრეიკის შემოღების აუცილებლობაზე - 22:24, 1:6, 16:14, 6:3, 11:9.
1971 წელს, ტაი-ბრეიკი პირველად ითამაშეს უიმბლდონზე, თანაც ე. წ. შემოკლებული გეიმი მაშინ ინიშნებოდა, როცა სეტში ანგარიში იყო 8:8 (ბოლო სეტში ტაი-ბრეიკი დღესაც არ თამაშდება). რვა წლის შემდეგ, ტაი-ბრეიკი უკვე ჩვეულებრივად, 6:6-ის შემდეგ დანიშნეს.
ყოველდღიური სპორტული გაზეთი "ლელო"
