მთავარი ფოტო: ავტორის მეგობრული შარჟი"მძიმე ქვის აწევის სპორტი ძველ საქართვლეოში ძალზე გავრცელებული ყოფილა. ასაწევად სხვადასხვა მოყვანილობისა და სიმძიმის ლოდებს იყენებდნენ, უმთავრესად მრგვლად "გამოკვერცხილ" ქვებს და მას საჯილდაო, ან საფალავნო ქვებს ეძახდნენ" - გიორგი შატბერაშვილი
დღეს მძიმე თემაზე უნდა დავწერო. ერთხელ ზაზა ფაჩულიას ინდივიდუალურ ვარჯიშს დავესწარი. ბურთთან მუშაობის შემდეგ, ყოველ 15 წუთში ერთხელ შტანგასთან მიდიოდა. სიმძიმეებთან ვარჯიში რომ დაამთავრა, მომიბრუნდა - ახლა შენი ჯერიაო. კალამს ძლივს ვწევ, შტანგას როგორ დავეჭიდები-მეთქი, მივუგე (მას მერე კალამიც გადავაგდე, უკვე კლავიატურაზე ვბეჭდავ).
2004 წელს
რაულის გამოსვლას რუსული კომენტარებით ვუყურე. არ დამავიწყდება კომენტატორების ემოციები:
- ნამდვილი მებრძოლია, გამარჯვებისთვისაა შემართული.
- ამ გამოსვლისას მარცხენა ხელის გამო, წითელს ავუნთებდი, მაგრამ...
- ცირეკიძე ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევს წინ, შტანგას წონას ნელ-ნელა უმატებს, იცის როგორ მოიგოს.
- ასე და ამგვარად, ევროპას ახალი ჩემპიონი ჰყავს. ქართველს ნამდვილად საჩემპიონო გამოსვლა ჰქონდა!
3 ათასი წლის წინათ
შესავალში ქართველი მწერლის გიორგი შატბერაშვილის სიტყვები მოვიშველიეთ, საიდანაც ვხვდებით, რომ ძალოსნობას საქართველოში მდიდარი ტრადიციები აქვს. 3 ათასი წლის წინათ ჩვენში ბერძნულის ანალოგიური ოლიმპიადა იმართებოდა, რომელსაც "მესხური თამაშების" სახელით იცნობდნენ. მის პროგრამაში ძალოსნობაც იყო.
ავთანდილ ციბაძის წიგნში, "მხედრობათა შინა კადნიერნი" ვკითხულობთ:
"მესხური თამაშობის შესახებ პირველად ხმა მოგვაწვდინა ცნობილმა ეთნოგრაფმა ივანე გვარამაძემ, რომელმაც "ვინმე მესხის" ფსევდონიმით გამოაქვეყნა საინტერესო წერილი გაზეთ "დროებაში" 1882 წლის 17 ოქტომბერს.
მესხური თამაშების პროგრამაში შეტანილი იყო სიმძიმეების აწევა. სპორტის ამ სახეობის ერთ-ერთი ვარიანტი დღესაც შემორჩენილია საქართველოს მთიანეთში, განსაკუთრებით სვანეთსა და რაჭაში და მათ საჯილდაო ქვის აწევას უწოდებენ.
საჯილდაო ქვის შემთხვევაში მთავარი იყო ლოდის მიწიდან მოცილება და მისი ერთხელ აწევა გარკვეულ სიმაღლემდე, ხოლო მესხური თამაშების პროგრამაში დასახელებულია ლოდების აწევ-დაწევა".
1896-2000
გავიდა დრო და ბერძნებმა ოლიმპიური თამაშები აღადგინეს (1896 წელს). შესაძლოა, ძალოსნობაში მეტი ოლიმპიური ჩემპიონიც გვყოლოდა, საბჭოთა კავშირის ნაკრებს ოლიმპიურ მოძრაობაში ჩართვა რომ არ დაეგვიანა. საბჭოელებმა პირველად 1952 წელს მიიღეს მონაწილეობა ოლიმპიურ თამაშებში და პირველივე ცდაზე ოქრო არავის დავუთმეთ - რაფაელ ჩიმიშკიანმა 60 კგ-მდე წონით კატეგორიაში გაიმარჯვა.
შემდეგ იყო დიტო შანიძე, რომელმაც 1968 და 1972 წლებში გამართულ ოლიმპიადებზე ვერცხლის მედლები მოიგო.
გავიდა 20 წელი და მსოფლიოს უპირველეს სპორტულ შეჯიბრებაში კვლავ მოვიპოვეთ მედალი. თანაც უმაღლესი სინჯის: კახი კახიაშვილმა ოქრო 1992 წელს საქართველოს სახელით მოიგო, ხოლო მომდევნო ორ ოლიმპიადაზე - საბერძნეთის სახელით.
2004-დან
2004 წლის ათენის ოლიმპიადა უახლესი ისტორიის ფურცელია და ყველას კარგად ემახსოვრება გიორგი ასანიძის გამარჯვება. ათენური ისტორია მეტად წააგავს შატბერაშვილის ერთ-ერთი ნაწარმოების სიუჟეტს.
ბერძნები დიდ იმედებს ამყარებდნენ პიროს დიმასზე. ელინებმა კონკურენტ ასანიძეს ერთ-ერთი ცდის წინ შტანგა სპირტის ნაცვლად წყლით გაუწმინდეს. გიორგიმ ვერ საწია, ხელიდან გაუცურდა და გაბრაზებულმა ფიცარნაგზე დაანარცხა...
ასე დაემართა მოთხრობა "მკვდრის მზის" გმირ კალატოზ კოზმანაშვილს. პირველ ცდაზე დიდი ლოდი ხელიდან გაუვარდა. ამ დროს უშუალო კონკურენტმა "გაღმამხრელმა" ხიზამბარელს ყურში დაცინვით ჩასძახა:
- ქაფრჩით ასწიე, კალატოზო, შენი ქაფჩითა!
"...ხიზამბარელი უცებ შეიძრა, დაჩოქილი, სულ ახლოს მიუცოცდა ლოდს, მკლავები ზემოდან გადაავლო და ვაი-ვაგლახით ლოდიანად წამოდგა. წამოდგა და წელში გაიმართა. შემდეგ ოდნავ დაიწია, მხარიც მიაშველა და ლოდი ცხენსზევით გადააგდო..."
...ბერძნებზე გაბრაზებულმა ასანიძემ ბოლო ცდაზე 205 კილოგრამიანი შტანგა ოქროს სიმაღლეზე ასწია.
დღეს, რაულ ცირეკიძის გარდა საქართველოს ძალოსანთა ნაკრებში არაერთი მაღალი დონის სპორტსმენია, რომლებიც ამ ზაფხულს ლონდონის ოლიმპიადაზე "გაღმამხრელებს" დაეჭიდებიან და საჯოლდაო ქვის ცხენსზემოთ გადაგდებას ეცდებიან...
ლეგენდებიძველი დროის ისტორიკოსებს თუ ვენდობით, თითქმის ყველა მეფე გამოჩრეული ძალის პატრონი იყო. დავით აღმაშენებელზე ასეთ ლეგენდას გადავაწყდი:
"თითქოს ღმერთები, აპოლონი და პოსეიდონი მიათრევდნენ მეგალითებს ტროას კედლებზე - ასეთივე ხმა დადიოდა დავით მეფეზეც: გელათის ტაძრის სამხრეთ-დასავლეთის ფუძის ყურეში რომ ორი უზარმაზარი ქვაა ჩატანებული, ის ქვები მდინარე წყალწითელადან ტაძრამდე აღმართზე თვითონ დავითმა მიიტანა თავის ზურგითო", - გვიამბობს ლევან სანიკიძე.
* * *
სოფელ ტბის ერთ-ერთმა მკვიდრმა მიამბო:
"აგერა, იმ მთების იქით თორია, რომლის მცხოვრებნი ძალით ყოველთვის გამოირჩეოდნენ. განსაკუთრებით სიმძიმეების აწევაში გაჯიბრება უყვარდათ. დღესაც რომ გადახვიდე, თორში უზარმაზარ ქვას შეხვდები, რომელიც ერთ გორაკზე ცხრა ძმას დაუდია. ახლა, მას ცხრა კაცი კი არა, ცხრა უღელი ხარ-კამეჩიც ვერ დაძრავს..."
ლეგენდის თანახმად, ასევე ცხრა ძმას, ოღონდ ხერხეულიძეებს ახალგორის რაიონში სოფელ ბალაანთან კლდეზე ერთი ლოდი შემოუდიათ. ზედ აწერია - ჩვენ დავდეთ, თქვენ ჩამოიღეთო. იგი დღემდე ადგილზეა...
1952 წელი. ჰელსინკის ოლიმპიადა. რაფაელ ჩიმიშკიანი
1992 წელი. ბარსელონია ოლიმპიადა. კახი კახიაშვილი
1968 წელი. მეხიკოს ოლიმპიადა. დიმიტრი შანიძე
2004 წელი. ათენის ოლიმპიადა. გიორგი ასანიძე
2008 წელი. პეკინის ოლიმპიადა. რაულ ცირეკიძე
ყოველდღიური სპორტული გაზეთი "ლელო"
