noev-kovcheg.ru-ზე ქართულ-სომხური საფეხბურთო დაპირისპირების ისტორიაზე სტატია გამოქვეყნდა, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ.
"როდესაც დაიწყო ნამდვილი მეტოქეობა წამყვან სომხურ და ქართულ საფეხბურთო გუნდებს შორის, ამ უკანასკნელებს უკვე ჰქონდათ მდიდარი ისტორია და შესაბამისად, შთამბეჭდავი შედეგები სსრკ ჩემპიონატებში.
დებიუტიდან (1936 წლის შემოდგომა), თბილისის "დინამო" ყოველთვის თამაშობდა საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის უმაღლეს ლიგაში, ყველა სხვა მონაწილისაგან გამოირჩეოდა მაღალი ტექნიკით, ინდივიდუალიზმით, ლამაზი და სწორი თამაშით.
ამ პერიოდის განმავლობაში, საქართველოს შესანიშნავ ფეხბურთელთა პლეადა ჰყავდა, რომლებიც ნებისმიერ ეროვნულ ჩემპიონატს დაამშვენებდნენ.
მაგალითად, როგორიც არიან ბორის პაიჭაძე, ავთანდილ ღოღობერიძე, ზაურ კალოევი, სლავა
მეტრეველი და მრავალი სხვა. 1960 წლამდე სომხურ ფეხბურთს უფრო მოკრძალებული შედეგები ჰქონდა.
1949 და 1950 წლების სეზონებში ერევნის "დინამო" თამაშობდა A კლასში. ამ დროს ერევნის ფეხბურთელთა საუკეთესო შედეგი იყო მონაწილეობა 1954 წლის სსრკ თასის ფინალში, კიევის "დინამოს" წინააღმდეგ.
ეს იყო რუსეთთან უკრაინის გაერთიანების 300 წლის იუბილე და თამაშის შედეგი ცენტრალური კომიტეტის (ცეკას) კაბინეტებში გადაწყდა.
1954 წლის 20 ოქტომბერს, მოსკოვის "დინამოს" სტადიონზე, 65 000 მაყურებლის თანდასწრებით, გუნდებმა მართლაც კარგი ფეხბურთი აჩვენეს, მაგრამ... მატჩის 49-ე წუთზე ერევან მერკულოვი ათანაბრებს - 1:1. 54-ე წუთზე მცველმა მანუკ სემერჯიანმა შორიდან გაიტანა გოლი, მაგრამ მსაჯი ნიკოლაი ლატიშევი არ თვლის გოლს. მატჩის ბოლოს კიეველთა მიხაილ კომანმა გაიტანა გამარჯვების გოლი. 2: 1 - იმარჯვებს "დინამო".
ამ პერიოდის განმავლობაში, სომეხი გულშემატკივრები ამაყობდნენ ერევანის "სპარტაკისა" და ლენინაკირ ჩირაკის წარმატებებით, სხვადასხვა სომეხი ფეხბურთელის მიღწევებით:
ნიკიტა სიმონიანი, ჰარეთ კეგეიანი, ვიაჩესლავ ჰამბარცუმიანი, რომლებიც მოსკოვის "სპარტაკსა" და ცსკა-ში თამაშობდნენ.
1959 წელს სარქის ჰოვივიანმა გაიბრწყინა. ქუთაისის "ტორპედოს" ფორვარდი უკვე გადასული იყო ერევნის "სპარტაკში", როდესაც ის მიიწვიეს მოსკოვის "სპარტაკში" ტურნეზე ბრაზილიაში.
იმდროინდელი ბრაზილიური გაზეთები წერდნენ საბჭოთა ფეხბურთის ახალგაზრდა ვარსკვლავის შესახებ და აშკარაა, რომ მოსკოველებს ნამდვილად სურდათ ასეთი მოთამაშის დამატება, თუმცა სომხეთის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის წყალობით ჰოვივიანმა 1960 წლის სეზონი დაიწყო ერევნის "სპარტაკში".
ამ სეზონიდან იწყება ერევნისა და თბილისის ფეხბურთელების ნამდვილი დაპირისპირება და ამ სეზონში, ცენტრალური კომიტეტის გადაწყვეტილებით, საკავშირო ყველა რესპუბლიკა უნდა ყოფილიყო წარმოდგენილი A კლასში. უმაღლესი ლიგა გაფართოვდა 12-დან 22 გუნდამდე...
ანეკდოტი საბჭოთა დროიდან: "შეიძლება თუ არა "არარატმა" დაამარცხოს ბრაზილიის ეროვნული ნაკრები? პასუხია: - დიახ, თუ ბრაზილიელები მოხვდებიან მოედანზე თბილისის "დინამოს" ფორმაში!" - ასე რომ, დაიწყო სომხურ-ქართული საფეხბურთო დაპირისპირება.
ერევნის "სპარტაკის" პირველმა შეხვედრამ თბილისის "დინამოსთან" უდიდესი ინტერესი გამოიწვია. ისეთი აჟიოტაჟი იყო, რომელიც საბჭოთა ფეხბურთს არ უნახავს.
პირველი ტურის თამაში თბილისში მაისში უნდა ჩატარებულიყო. ერევნული გუნდის გულშემატკივრები ქალაქში ჩავიდნენ თამაშის დაწყებამდე დიდი ხნით ადრე. ისინი ჩამოდიოდნენ ბაქოდან და კიროვაბადიდან, როსტოვიდან და ჩრდილოეთ კავკასიიდან, საქართველოს სხვადასხვა ქალაქიდან.
ადგილობრივი ხელისუფლება ნამდვილად არ ელოდა სომეხ გულშემატკივართა ასეთ შემოდინებას და ვერ შეძლეს დროულად მიეღოთ შესაბამისი ზომები.
გულშემატკივრები მატჩის ბილეთების სიმცირის გამო სტადიონზე ძალით შეიჭრნენ შეხვედრის დაწყებამდე რამდენიმე საათით ადრე და ადგილები დაიკავეს. მათ არ სურდათ სტადიონის დატოვება, ადმინისტრაციის და ადგილობრივი ხელისუფლების თხოვნის მიუხედავად.
სტადიონის გარეთაც ძალიან რთული მდგომარეობა იყო. ბილეთები გაიყიდა ზღაპრული ფასებით. ერთი ბილეთი ერთ ბოლონიურ პალტოში იცვლებოდა, რომელიც ძალიან მოდური იყო იმ დროს.
ისიც კი ითქვა, რომ 7 ბილეთის ფასად ერთი ახალი "მოსკვიჩ 407" იყიდეს. შფოთვა წარმოუდგენელი იყო. ხალხს არ სურდა სტადიონის დატოვება. ადმინისტრაციამ დახმარება ითხოვა. ხალხი იყო სტადიონზე, ისევე, როგორც მის გარშემო.
ქართველმა გულშემატკივრებმა აქტიურად დაიწყეს უკმაყოფილების გამოხატვა. დაიწყო ადგილობრივი შეტაკება. არეულობების თავიდან ასაცილებლად სასწრაფოდ გამოიძახეს სამხედრო ტექნიკა.
როდესაც შეტაკება დასრულდა, მატჩი გაუქმდა. ათობით ათასი გულშემატკივრის იმედგაცრუებას საზღვარი არ ჰქონდა, თუმცა, ამ სიტუაციაში, ეს იყო ალბათ ერთადერთი სწორი გადაწყვეტილება.
თამაში თარიღის დასახელების გარეშე, 15 ივლისს გაიმართა. მატჩი "დინამოს" სასარგებლოდ, 7:4 დასრულდა... ზუსტად 15 დღის შემდეგ, 30 ივლისს, ერევნის რესპუბლიკურ სტადიონზე გაიმართა მე -2 ტურის თამაში, სადაც სომხებმა 5:1 გაიმარჯვეს, ხოლო ჰოვივიანმა მე-4 გოლი პირდაპირ ჩაახვია კუთხურიდან.
ამ სეზონში "სპარტაკმა" და "დინამომ" კიდევ 2 მატჩი გამართეს. ორივე შეხვედრა მასპინძელთა გამარჯვებით დასრულდა: თბილისში 3:0, ერევანში 2:0.
საერთო შედეგი: 2:2 მოგება, გოლების თანაფარდობა 11:11. 1961 წლის სეზონში პირველ ტურში თამაში ასევე შედგა თბილისში.
საქართველოს ხელისუფლებამ და ცენტრალური სტადიონის ადმინისტრაციამ, წინა სეზონის საკმარისი სერიოზული გამოცდილებით, მიიღეს ყველა ზომა შესაძლო გადაჭარბების თავიდან ასაცილებლად.
სტადიონი იყო გადაჭედილი, თამაში იყო უკომპრომისო, ღია და როგორც ყოველთვის, სანახაობრივი. მატჩის 78-ე წუთისთვის ერევნის გუნდმა სამი გოლით უპასუხა ზაურ კალოევის გოლს (ფელიქს ჰარუთიანი, ვალტერ ანტონიანი, ჟაკ სუპრიკიანი).
თბილისელებს სურდათ მატჩის გადარჩენა. ბრწყინვალე მიხეილ მესხმა, რომელმაც მარცხენა კიდეზე ჩაიქროლა, ჩაუგდო ბურთი კალოევს შუაში, რომელიც თავით ურტყამს, მაგრამ ერევნის მცველ გრიგორი ჰამბარძუმიანს წარმოუდგენელი ნახტომით გამოაქვს ბურთი ცარიელი კარიდან.
შემდეგ კი დაიწყო... თბილისელები ირწმუნებოდნენ, რომ ბურთმა გადაკვეთა ხაზი ჰაერში, თუმცა მატჩის მთავარი მსაჯი ნიკოლაი ლატიშევი, გვერდითი მსაჯის კონსულტაციის შემდეგ, თვლიდა, რომ გოლი არ იყო და მან სიგნალი მისცა თამაშის გაგრძელების.
აქ კი თბილისელ ფეხბურთელებს ნერვები საბოლოოდ მოეშალათ. მათ დაიწყეს მსაჯის ღიად შეურაცხყოფა. მოთამაშეთა განწყობა ტრიბუნებზე გადავიდა. მაყურებლებმა დაიწყეს მოედანზე შევარდნა.
ეს ყველაფერი იმით დასრულდა, რომ ნ. ლატიშევმა გადაწყვიტა, შეჩერებულიყო შეხვედრა და "დინამოს" დამარცხება ჩაეთვალა.
მეორე ტურის თამაში ერევანში დასრულდა ანგარიშით 1:1. მნიშვნელოვანი დეტალი უნდა აღინიშნოს. მოედანზე არსებული უკომპრომისო ბრძოლის მიუხედავად, ორივე გუნდის გულშემატკივრების რისხვა, ერევნისა და თბილისელების წარმომადგენლებმა შეინარჩუნეს ყველაზე მეგობრული ურთიერთობები. მაშინაც კი, როდესაც ერთ-ერთი გუნდი დამარცხდა დიდი ანგარიშით, ამ ურთიერთობებმა ცვლილებები არ განიცადა.
60-იანი წლების "არარატის" ერთ-ერთი საუკეთესო მცველი ვაზგენ ჰეიტრაპეტიანი იხსენებს (ის მოულოდნელად გარდაიცვალა ამა წლის 8 იანვარს):
"1966 წელს, ერევანში პირველი ტურის მატჩში, თბილისის გუნდს 1:0 მოვუგეთ. მატჩის დასრულების შემდეგ ორივე გუნდმა ვიქეიფეთ სომხეთის რესტორანში, სადაც ბევრი თბილი სიტყვა იყო ნათქვამი ერთმანეთზე.
თბილისში მეორე შეხვედრაში ჩვენ ანგარიშით 0:5 დავმარცხდით. ხუთივე გოლი თავდამსხმელმა ილია დათუნაშვილმა გაიტანა.
გულშემატკივრებმა დაუყოვნებლივ დაიწყეს ხუმრობა: დათუნაშვილი-"არარატი" 5:0. ცნობილი სიმღერაა, რომელიც მოგვიანებით გამოჩნდა".
შემდეგი სეზონის პირველ ტურში "არარატმა" შური იძია და აღშფოთებულმა ქართველმა გულშემატკივრებმა ერევანი-სევანის გზატკეცილზე ყველა ფარი გატეხეს.
1970-75 წლების სეზონებში "არარატის" უპირატესობა აშკარა იყო. 6 გამარჯვება და 3 მათგანი დიდი ანგარიშით. ყველაზე გამორჩეული იყო 1971 წლის სეზონის პირველი ტურის მატჩი თბილისში. არავინ ელოდა ასეთ შედეგს. ეს ქართველი ქომაგებისთვის კოშმარი იყო.
ერევნელთა მიერ გატანილი ოთხი უპასუხო გოლი. ჯერ იოჰანეს ზანაზანიანმა გაიტანა, შემდეგ ედუარდ მარკაროვმა, "ფეხბურთის პროფესორმა", როგორც მას უწოდეს, კიდევ 2 გოლი შეაგდო ძალიან ტექნიკურად.
საბოლოოდ, სერგეი ბონდარენკომ გაიტანა შეუდარებელი გოლი, თითქმის მოედნის ცენტრიდან. უკვე სტადიონზე გულშემატკივრები ხუმრობდნენ: "ბონდარენკომ თბილისელებს გოლი გაუტანა ავლაბრიდან".
სეზონის შემდეგ თამაშებში გარკვეული უპირატესობა "დინამოს" ჰქონდა. 1990 და 1991 წლების სეზონებში "დინამო" აღარ მონაწილეობდა ჩემპიონატში.
1989 წლის აპრილში თბილისში მშვიდობიანი მომიტინგეების სისხლიანი დარბევის შედეგად 19 ადამიანი დაიღუპა. 1991 წელს საბჭოთა კავშირმა შეწყვიტა არსებობა და მასთან ერთად საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატებიც გაუქმდა.
"დინამოსა" და "არარატის" ჯამური სტატისტიკა (1949 და 1950 წლების სეზონის თამაშების გამოკლებით) შემდეგია:
54 თამაშიდან "არარატმა" 14 მათგანში გაიმარჯვა. "დინამოს" სასარგებლოდ 19 მატჩი დასრულდა, 21-ჯერ კი გუნდებმა ფრედ ითამაშეს.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ორივე გუნდის ფეხბურთელთა ყველა თაობამ აჩვენა თბილი, მეგობრული გრძნობები ერთმანეთის მიმართ. ისინი არასდროს იყვნენ უხეშები მოედანზე, ისინი ერთმანეთთან ყველაზე მისაღები სტუმრები იყვნენ.
სსრკ-ის დაშლის შემდეგ სომხურ-ქართული დაპირისპირება როგორც სანაკრებო, ისე საკლუბო დონეზე, ძალიან იშვიათი იყო.
2010 წლის ევროპის ჩემპიონატის შესარჩევის ფარგლებში, ორი ქვეყნის ახალგაზრდულმა გუნდებმა (21 წლამდე ასაკის) ორი შეხვედრა გამართეს.
ახალგაზრდებმა საკმაოდ სანახაობრივი თამაში აჩვენეს და ყველას დაანახეს, რომ ისინი ღირსეულად აგრძელებენ ძველი თაობების დიდებულ ტრადიციებს, მაგრამ ერთმა ეპიზოდმა დაჩრდილა საერთო ხელსაყრელი სურათი.
ორივე მატჩმა სტუმრებმა მოიგეს. ქართველებმა ერევანში 3:2 იმარჯვეს, თბილისში კი 0:2 დამარცხდნენ. თუ საქართველოს ნაკრების გამარჯვება სომეხმა გულშემატკივრებმა აღიქვეს სინანულით, მაგრამ მშვიდად, სომხეთის ნაკრების გამარჯვების შემდეგ თბილისში მოედანზე ცუდი ამბები დატრიალდა.
საფინალო სასტვენის შემდეგ სომხეთის ნაკრების ფეხბურთელები თავიანთ გულშემატკივრებთან გაიქცნენ და ცეკვა დაიწყეს.
ამას ქართველ მოთამაშეთა ნერვებმა ვერ გაუძლო და ისინი ერთად ჩქარობდნენ "დამნაშავეების დასჯას". მოედანზე დაიწყო ჩხუბი, რომელიც დიდი სირთულეებით შეაჩერეს საქართველოს ნაკრების ლიდერებმა, სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებთან ერთად.
სფფ-ის სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ მათ ბოდიში მოუხადეს კოლეგებს სომხეთის ფედერაციიდან, ფეხბურთელებს და ყველა გულშემატკივარს.
რა თქმა უნდა, ამ ეპიზოდს არ შეუძლია დაჩრდილოს კარგი საფეხბურთო ტრადიციები და მხარეები მიიღებენ შესაბამის დასკვნებს.
უფრო მეტიც, სწორედ ამ ახალგაზრდულ გუნდებს აქვთ შესაძლებლობა, აიყვანონ ფეხბურთი თავიანთ ქვეყნებში ევროპულ და თუნდაც მსოფლიო დონეზე.
სომხეთისა და საქართველოს ფეხბურთის მოყვარულთა მრავალმილიონიანი არმია დიდი ხანია ელოდება ამ დღეს. წარმატებებს ვუსურვებთ მათ".
1) ერევნის ახლადგახსნილ სტადიონ "რაზდანზე" 1971 წელს, პირველი დამარცხება არარატს თბილისის დინამომ აწვნია 1:0 (გოლის ავტორი მ.მაჩაიძე);
2) 1976 წლის თასის ფინალში (დინამო-არარატი 3:0) სომეხი ფეხბურთელები დინამოელებს ეხვეწებოდნენ 1 გოლი გაგვატანინეთო (ნამდვილი ამბავია!)
3) 1979 წელს ერევანში, როცა ანგარიში იყო 1:1, მსაჯმა მოედნიდან სულაქველიძე გააძევა. ამის შემდეგ კაცნაკლულმა დინამომ 3 უპასუხო გოლი გაიტანა სომხების კარში - 4:1 !!!
4) დათუნაშვილმა 5 გოლი ერთ ტაიმში გაიტანა (უფრო სუზტად 25 წუთში), რაც საბჭოთა კავშირის მასშტაბით ყველა დროის რეკორდია, და ბუნებრივია აღარც არასოდეს გაუმჯობესდება.
რა რა და ფეხბურთში სომხებს ვჯობნიდით და ვჯაბნიდით ყოველთვის, საერთო სტატისტიკითაც და ყველაზე პრინციპული მატჩების მოგებითაც.
ისიც უნდა ითქვას, რომ გულშემატკვირებს შორის არასოდეს ანტაგონიზმი არ ყოფილა.
სტუმართმოყვარეობის შეუვალი კანონი იცავდა სტუმარს თბილისშიც და ერევანშიც.
თამაშის შემდეგ თითქმის ყოველთვის ერთობლივი ბანკეტი იმართებოდა.
ეს წერილი დაწერილია ახალგაზრდა კაცის მიერ, რომელიც შესაძლოა ახლანდელ ფეხბურთში ერკვევა, მაგრამ წარმოდგენა არ აქვს წარსულზე, აი გარტყმაში არაა.
რადგან არ იცის სიმძიმის ცენტრები საბჭოთა ფეხბურთში, თითოეული გუნდის წონა და ავტორიტეტი. მოხვეჭილი მედლების რაოდენობა, სსრკ დამსახურებული სპორტის ოსტატის წოდებების რაოდენობა.
დინამო თბილისის და არარატის შეხვედრა ყოველთვის იყო საინტერესო, არა იმიტომ, რომ თანაბარი ძალის გუნდები ხვდებოდნენ ერთმანეთს, არამედ ეს იზო დერბი, ხოლო დერბის თავისი საკუთარი კანონები აქვს.
ისტორიული მატჩი შედგა 1975 წელს სსრკ თასის ფინალში, სადაც არარატი გავაცამტვერეთ 3:0, მას შემდეგ აღარ ყოფილა არავითარი დავა, ვინ უკეთესია.
ვიმეორებ, ამის მიუხედავად, ერთმანეთს პატივს ვცემდით, ვმეგობრობდით. ფეხბურთს არ ვაკარებდით სიძულვილს. ისე, როგორც ეს დღეს ხდება და არა მხოლოდ ფეხბურთში.
ახალგაზრდებო, ეს სტატია დაწერილია ადამიანის მიერ, რომელსაც წარმოდგენა არ აქვს იმდროინდელ ატმოსფეროზე და არ არის იმდროის ინსაიდერი!