გელა კეტაშვილი: კარიერა პატარა კაცებმა დამასრულებინეს

გელა კეტაშვილის კარიერა საფეხბურთო ტრაგედიაა. ჯან-ღონით სავსე კაცმა, რომელმაც ოლიმპიური ოქროს მედლის სიტკბო იგრძნო, ორ წელიწადში კარიერა დაასრულა.

წლეულს გელა კეტაშვილი 50 წლის გახდება. მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ ხანმოკლე კარიერა ჰქონდა, იმდენი მოასწრო, რასაც ვერც ერთი ჩვენიანი ვერ შესწვდა - კეტაშვილი ერთადერთი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონია ფეხბურთში. იყო სსრკ-ს იუნიორთა, ახალგაზრდული და ოლიმპიური გუნდების უცვლელი წევრი. 1988 წლის სეულის ოლიმპიადის გამარჯვებული გახდა, სადაც საბჭოელებმა ფინალში დამატებით დროში 2:1 დაამარცხეს ბრაზილია, სადაც თამაშობდნენ რომარიო, ბებეტო, ტაფარელი, ჟორჟინიო, მაზინიო...

1983 წელს ქუთაისის "ტორპედოში" 17 წლისა გამოჩნდა და ყველა მიხვდა - დიდი ტალანტი იყო. ერთ წელიწადში თბილისის "დინამოში" გადავიდა, რომლის ღირსებასაც 1990 წლამდე იცავდა და გუნდის ერთ-ერთი ლიდერი იყო. სამჯერ ითამაშა საბჭოთა ნაკრებში. ოფიციალურად კი მხოლოდ ერთხელ - 1989 წლის 10 მაისს, 1990 წლის მსოფლიოს ჩემპიონატის შესარჩევ ციკლში, თურქეთის წინააღმდეგ.

იყო საქართველოს დამოუკიდებელი ნაკრების პირველი კაპიტანი და ლიტვასთან ისტორიული მატჩის (2:2) მონაწილე. თუმცა ეს იყო "ჯვაროსნებში" მისი უკანასკნელი მატჩიც, რადგან მიზეზთა გამო, კარიერა 25 წლის ასაკში დაასრულა.

დიდ ფეხბურთში დაბრუნება რამდენჯერმე სცადა, 1995 წელს დავით ყიფიანის მიწვევით, თბილისის "დინამოში" სამი შეხვედრაც ჩაატარა, მაგრამ უკვე გვიანი იყო და კარიერა ისე დაასრულა, საკუთარი შესაძლებლობები სანახევროდაც ვერ გამოავლინა.

- წლეულს 50 წლის გახდებით. უკან რომ მოიხედავთ, რას ფიქრობთ?
- უცნაური კარიერა მქონდა და უცნაურ ქვეყანაშიც ვცხოვრობ. საქართველოში ერთად-ერთი ოლიმპიური ჩემპიონი ვარ ფეხბურთში და მეგონა, გარკვეულ დაფასებას ვიმსახურებდი. მაგრამ 11 წლის წინ უმუშევარი დამტოვეს. ქვეყანაში რამდენი რამ შეიცვალა, მაგრამ ჩემთვის ვერავინ მოიცალა და ერთი სამსახური პრობლემა გამიხდა. ესეც ფეხბურთი ხომ არ არის, სადაც შურმა და გაუტანლობამ მომინელა.

- თქვენს ცხოვრებაში ასეთებიც ხდებოდა?
- ხდებოდა? მთელი ცხოვრება ამან გამიმწარა და რომ იცოდეთ, ჩემი კარიერაც ზოგიერთების შურმა შეიწირა.

- ვის გულისხმობთ?
- შურისძიების გრძნობა არ მამოძრავებს და არც მათი საჯარო განკითხვა მსურს. კონფლიქტური არ ვყოფილვარ, მაგრამ "დინამოში" დიდი განხეთქილებები მოხდა და თამაშგარეში დავრჩი.


- ფეხბურთის შემდეგ, კარგა ხანი, ავტოინსპექციაში მუშაობდით.
- სარეგისტრაციო განყოფილებაში ილია რუხაძესთან ვმუშაობდი და წასვლის შემდეგ შევცვალე.

- ეს თანამდებობა მხოლოდ ფეხბურთელებს ეკუთვნოდათ და ისიც, მარჯვენა მცველებს?
- (იცინის). ასე იყო, სანამ მიშა არ მოვიდა.

- ის რაღას გერჩოდათ?
- შს მინისტრად ბარამიძე დაინიშნა და მარჯვენა მცველები განზე გაგვწია. პირველი კი მე გამათავისუფლა. მე არანაირი დანაშაული არ მქონდა, უბრალოდ, ბიჭს თავისი კლასელის დანიშვნა სურდა. ეს იყო და ეს. აბა, ძმაკაცის გამო ოლიმპიური ჩემპიონის მოხსნა რა პრობლემა იყო?

- უმუშევრად დარჩენილს საქმიანობა ფეხბურთშიც არ შემოგთავაზეს?
- არანაირი. კარგა ხანი ასე დავდიოდი. ბოლო წლებში ფედერაციამ მატჩის დირექტორობა დამაწყებინა. ერთი დიდი თანამდებობის კაცი სტადიონის დირექტორობასაც მპირდებოდა. მაგრამ წელს დირექტორების სიიდანაც ამომიღეს... ძნელია ამ ქვეყანაში ცხოვრება.

- უფრო სასიამოვნო ამბებს გაგახსენებთ. პირველი მწვრთნელი, კარიერის დასაწყისი და პირველი ტიტულები.
- ვარჯიში "ნორჩ დინამოელში" სერგო აპრესიანთან დავიწყე. ტრიკოტაჟის ქარხანაში იყო გუნდი, სადაც ჟანი ლეჟავამ "ტყავის ბურთზე" დამიმატა. ერთ წელიწადში თემქაზე, "სიხარულში" შუქრი ჭუმბურიძესთან გადავედი და იქიდან სხვადასხვა ასაკობრივ ნაკრებებში სულ ვხვდებოდი. ქუთაისის "ტორპედოში" კი მე-9 კლასელი ბიჭი ამიყვანეს.

სხვათა შორის, იმ წელს, უმაღლესი ლიგიდან გავვარდით, მაგრამ ჩემპიონ "დნეპრთან" და მოსკოვის "სპარტაკთან" გასვლაზე ფრედ ვითამაშეთ, "ზენიტს" და "შახტარს" კი ქუთაისში მოვუგეთ.

1983 წლის ბოლოს თბილისის "დინამოში" ნოდარ ახალკაცმა მიმიყვანა, მაგრამ მისი ხელმძღვანელობით თამაში ვერ მოვასწარი - მოხსნეს და დავით ყიფიანი დანიშნეს. მაშინ "დინამომ" თავის ისტორიაში ყველაზე ცუდი შედეგი აჩვენა, მაგრამ გუნდში მოხვედრა მაინც ყველა ბავშვის ოცნება იყო. მანამდე კოსტავა "ტორპედოში" გაუშვეს და მის შემცვლელს ეძებდნენ.

ხელი იმან შემიწყო, რომ 13 წლიდან საქართველოსა და საბჭოთა კავშირის ასაკობრივ ნაკრებებში ტურნირებსა და ევროპა-მსოფლიოს ჩემპიონატებზე თამაშებმა საკმაოდ თავდაჯერებული გამხადა და "დინამოსთვისაც" მორალურადაც მზად ვიყავი.

- გამიგია, რომ "ტორპედოში" კარგ თამაშთან ერთად, თავი მოედანზე ჩხუბითაც დაამახსოვრე.
- ეს ჩხუბი მოსკოვის ცსკა-სთან მომივიდა. ქუთაისში ვთამაშობდით და მოსკოველთა თავდამსხმელს ვეძგერე. მსგავსი რამ "დინამოშიც" შემემთხვა: მოსკოვის "ტორპედოს" მცველმა, სერგეი პოლუკაროვმა გია გურული აშკარად "მოჩეხა". დავარტყი და სადისციპლინო კომიტეტმა 2 თუ 3 თამაში გამომატოვებინა.

უეფას თასზე ბუქარესტის "ვიკტორიას" რომ შევხვდით, იმათ მცველთან დან ტოტლინსკისთანაც ვიჩხუბე. ისე უხეშობდა და მწყობრიდან ისე გამომიყვანა, რომ "პადკატი" ყელთან გავუკეთე. ამ თამაშის შემდეგ, მოედნიდან კი არა, ქვეყნიდან გამომაგდეს. თბილისში განმეორებითი შეხვედრის შემდეგ, გადამეხვია და შევრიგდით. ყოველთვის ამის მომხრე ვიყავი, ემოციები მოედანზე უნდა დატოვო.

- საბჭოეთის დროს სხვა გუნდებთან როგორი ურთიერთობები გქონდათ?
- კიევის დინამოელებთან ვძმაკაცობდით. კარგი ბიჭები იყვნენ და ერთმანეთს ნაკრებშიც გვერდში ვედექით. მაგრამ იმას ნაღდად ვერ ვიტყვი, რომ ვინმესთან გამორჩეულად ცუდი ურთიერთობა გვქონდა.


- თქვენს კარიერაში განსაკუთრებული როლი სეულის ოლიმპიადამ ითამაშა.
- "მეტალისტთან" შეხვედრისას, ხარკოველმა ბოიკომ მარჯვენა კოჭი მეორედ მომტეხა. ასეთი კოჭით თამაში შეუძლებელი იყო. ყველამ იცის, რომ საბჭოთა კავშირის ნაკრების მწვრთნელი, ანატოლი ბიშოვეცი მაშინ მენდო, როდესაც ჩემი თამაშის იმედი ყველას გადაეწურა. სასწრაფოდ გამოგზავნა ექიმი, ზურაბ ორჯონიკიძე, რომელმაც გადამაფრინა მოსკოვში, სასწაულები გააკეთა და თვე-ნახევარში თაბაშირი მომხსნა.

მაგრამ ვარჯიშებისას ისეთი საშინელი ტკივილები მაწუხებდა, მოედანზე გასვლამდე და შემდეგაც ნემსებს მიკეთებდნენ, მალამოებს მისვამდნენ და ფეხი სულ გადახვეული მქონდა. ბუცებს ბოლომდე ვერც ვიკრავდი.

- აბა, ბიშოვეცმა რატომ წაგიყვანათ?
- მეუბნებოდა, მთელი დაცვა შენზე მაქვს აწყობილი და უნდა ითამაშოო. კაცი ასე რომ მენდობოდა, ვერ დავაღალატებდი და ტკივილებს გავუძელი. იაპონიაში, მოსამზადებელ ეტაპზე წამიყვანა. იქ 4 შეხვედრა ჩავატარეთ. მან გარისკა და მესამე შეხვედრაში 10 წუთი მათამაშა, მეოთხეში კი - 30 წუთი. სეულში კი 5-ივე შეხვედრა გაუსაძლისი ტკივილებით ჩავატარე, თანაც - შეუცვლელად.

იქ ჯგუფში არგენტინას მოვუგეთ, ნახევარფინალში იტალიას, ფინალში კი - ბრაზილიას. ისეთი მონდომებული ვიყავი, იტალიელ რიციტელის ფეხი მოვტეხე. ეს ამბავი მაგრად განვიცადე. ერთ სასტუმროში ვცხოვრობდით და ყოველდღე მასთან ავდიოდი. ვიცოდი, რომ ევროპელებს ხიზილალა ძალიან უყვარდათ, ჩვენ კი იმდენი გვქონდა, ვერ ვერეოდით და რიციტელისთან ამქონდა. იცინოდა, თუ გინდა, მეორე ფეხიც მომტეხე, ოღონდ ხიზილალა არ მომაკლოო.

სხვათა შორის, არასოდეს მომიყოლია, ფინალში ბრაზილიასთან შეხვედრის შესვენებისას რომ ვიჩხუბე.

- ასეთი რა მოხდა?
- მე რომარიოს აყვანა დამავალა, მაგრამ კუთხურების დროს, ტანმაღალი სერჟინიოს მეურვეობა დამევალა, რადგან თავით კარგად ვთამაშობდი. ამ დროს კი მასთან სხვა უნდა მდგარიყო, რომელსაც კუთხურის დროს გაეპარა და გაგვიტანა. შესვენებაზე გასახდელში ბიშოვეცს ვეჩხუბე, ეს კაცი მთლიანად მე ჩამაბარე და მოვუვლი-მეთქი.

რომარიო ძალიან უცნაური მოძრაობების მქონე სწრაფი და ტექნიკური ფეხბურთელი იყო. მასთან ერთი კაცი უნდა მდგარიყო, მეტ-ნაკლებად ალღოს რომ აუღებდა. ბიშოვეცმა, მართალი ხარო და მეორე ტაიმში რომარიო მოედნიდან "დავმალე".

- ცნობილებიდან კიდევ ვის წინააღმდეგ გითამაშიათ?
- მაშინდელ მსოფლიო ფეხბურთის ლამის ყველა ვარსკვლავის წინააღმდეგ მითამაშია - ლინეკერის, შერინგემის, ელკიაერის, ძმები ლაუდრუპების, კანტონას, პაპენის, ბაჯოს აყვანას მე მავალებდნენ.

სხვათა შორის, შერინგემს 1984 წელს ევროპის 20-წლამდელთა ჩემპიონატის მეოთხედფინალში შევხვდი. ის პირწმინდად ჩავკეტე, ბოლო წამზე კი გამარჯვების გოლიც გავიტანე.

- ფაქტობრივად, კარიერა ეროვნული ჩემპიონატის პირველი მატჩის შემდეგ დაასრულეთ. შეგიძლიათ გაგვიმხილოთ, ასეთი რა შეგემთხვათ?
- იმ წელს მსოფლიო ჩემპიონატი იმართებოდა, ნაკრებს ვალერი ლობანოვსკი ავარჯიშებდა და ჩემი წაყვანა ნაკრებშიც სურდა და კიევის "დინამოშიც". მსოფლიო ჩემპიონატზე მოხვედრის შანსი რომ გაქვს, ხომ ხვდებით, რამხელა სტიმულია? არადა, მიტინგზე გამოაცხადეს, კეტაშვილი იმპერიის ნაკრებში თამაშს აპირებსო და ჩემზე იმხელა აგრესია წამოვიდა, ამან ძალიან დამთრგუნა.

მსოფლიო ჩემპიონატზე წასვლა ძალიან კი მინდოდა, მაგრამ ეს გამორიცხული იყო. რეალურად, კარიერა ამიტომაც დავამთავრე. რომ წავსულიყავი, თბილისში ვეღარ ჩამოვიდოდი. მსოფლიო დონის ტურნირების შემდეგ, უცებ უნდა გადმოვრთულიყავი საქართველოს ჩემპიონატზე.

მე ჩემი ქვეყანა არავიზე ნაკლებ არ მიყვარს, მაგრამ მიწაზე ასეთი დანარცხება მაინც ძალიან მტკივნეული აღმოჩნდა - კარიერის ყველაზე დიდი ოცნება დამემსხვრა.

- გულახდილად თქვით, სმას ამიტომ მიეძალეთ?
- რა თქმა უნდა. ისე გამოვიდა, "უემბლისა" და "სან-სიროზე" თამაშის შემდეგ, არაფერი მკითხეს და ფეხბურთი წამართვეს. აღარ ვიცოდი, რა მექნა, სტიმული დავკარგე და დეპრესიაში ჩავვარდი. ეროვნული ჩემპიონატის პირველივე შეხვედრამ ფოთის "კოლხეთთან" კი ბოლო მომიღო.

მოედანზე უხალისოდ გავედი. მარჯვენა ფლანგიდან ბურთი რომ ჩამოაწოდეს, დატრიალდა და კუთხურზე მოგერიება მსურდა. მაგრამ ამ ბურთის, "ტანგოს" უცნაური ტრაექტორია ვერ გავთვალე და საკუთარ კარში ჩავჭერი.

მინდოდა, მიწა გამსკდარიყო და ჩავვარდნილიყავი. მერე ამ ავტოგოლს ათასგვარი ბინძური ჭორი მოაყოლეს, რასაც კონფლიქტიც მოჰყვა და ამდენ ტკივილს ვეღარ გავუძელი, ადამიანი ვარ და არა ქვა. ყველაფერზე გაბრაზებულმა რეჟიმი დავივიწყე, სმა დავიწყე და კარიერაც დავინგრიე.


- ფეხბურთში საქმიანობა რატომ აღარ ისურვეთ?
- იმდენად გულნატკენი ვიყავი, სტადიონისკენ გახედვაც აღარ მსურდა. მერე იტყვიან, თაობები არ მოდისო. ამის მიზეზი არავის აინტერესებს? ფული არ გვაქვსო - სისულელეა, თაობები როგორ გაიზრდებიან, როდესაც ქართული ფეხბურთი შურსა და სარმების დადებაზეა დამყარებული?

მთელი ცხოვრება ვგრძნობდი, უნიჭო, მაგრამ ამბიციური ადამიანების "პადნოჟკებს" და ბოლოს ფეხბურთიდანაც მათ გამო წავედი.

- აქაც ბევრი სალიერია?
- სალიერმა მსოფლიო მუსიკაში კვალი მაინც დატოვა. უბედურებაც ისაა, რომ ისინი სალიერებიც არ იყვნენ. თავის დონე რომ იცოდნენ, ამაზე იბოღმებოდნენ.

მე ვქეიფობდი და ვთამაშობდი კიდეც, მაგათ კი არც ერთი შეეძლოთ და არც - მეორე. ამ პატარა კაცუნებმა კარიერა კი დამინგრიეს, მაგრამ იმას ვერ წამართმევენ, რასაც თავად ვერასოდეს შესწვდნენ.

ყოველკვირეული ჟურნალი "ლელო week"