ლეგენდასთან - ნაწყვეტები დავით ქლიბაძის წიგნიდან "დრიბლინგი"

დასასრული, იხილეთ დასაწყისი

...1971 წლის შემოდგომაზე შემომთავაზა, ბათუმში წავყოლოდი - ჩემს უახლოეს მეგობარს, საშა ელიავას, 60 წელი უსრულდება, გადავწყვიტეთ გემით ოდესაში გამგზავრება და იქ ძველებურად გასეირნებაო.

საშა ელიავამ ფეხბურთის თამაში ფოთში დაიწყო, კარიერა თბილისის "დინამოში" გააგრძელა. შემდეგ დიდხანს იცავდა ბათუმის "დინამოს" ღირსებას, ამ გუნდის მწვრთნელიც იყო. კოლორიტული გარეგნობით, იუმორით, ხელგაშლილობით, თქვენ წარმოიდგინეთ, კულინარიული ხელოვნებითაც სახელგანთქმულმა მარტოხელა კაცმა დიდებულად გვიმასპინძლა თავის ძველ მეგობარს, ბათუმის "დინამოს" გულშემატკივართა კერპს, ვეტერან ფეხბურთელ გენო მენაბდეს, კინოოპერატორ ჯონი ჭანტურიას და მე.

იშვიათად თუ გამოიდარებდა, აღარც ცურვის სეზონი იყო და მაშინდელ სტალინის ქუჩაზე, ფოსტის სიახლოვეს, ბატონი საშა ელიავას ბინაში დილიდან საღამომდე ვისმენდი ძველი ფეხბურთელების მოგონებებს.

მეგობრები პეკა (პეტრე) დემენტიევს აქებდნენ ყველაზე მეტად - მისთვის ბურთის წართმევა შეუძლებელი იყოო. "დინამოს" სტადიონის აშენებამდე თბილისში, პლეხანოვის პროსპექტზე, კინოთეატრ "აპოლოს" სიახლოვეს, მრავალსართულიანი, თაღიანი სახლის უკან, გვერდითი ხაზებიდან სამი მეტრის დაშორებით მაყურებლებისაგან ერთმანეთზე გადაბმული რკინის მილებით გამოყოფილ მოედანზე, თბილისისა და ლენინგრადის დინამოელთა ამხანაგური მატჩის შემდეგ ჩვენი ფეხბურთელები ერთმანეთს აჩვენებდნენ ჩალურჯებულ გვერდებს, პეკასაგან მოტყუებულები, მოედანზე თავს ვეღარ იკავებდნენ და იმ რკინის მილებზე სარეცხივით გადაეკიდებოდნენ ხოლმეო, - ჩვეული იუმორით გაიხსენა მასპინძელმა.

ასეთი დრიბლიორი საერთოდ არც მინახავსო, - დაუმატა ბატონმა ბორისმა. ორივემ ძალიან აქო ვსევოლოდ ბობროვი. ედუარდ სტრელცოვიც მოსწონდათ, მაგრამ რუს ფეხბურთელებში უძლიერესად მაინც გრიგორი ფედოტოვი მიაჩნდათ - რადგან მხოლოდ მას, ერთადერთს, შეეძლო დაცვასაც დახმარებოდა, ცენტრიდან კომბინაცია წამოეწყო და ზუსტი დარტყმით დაემთავრებინა ნებისმიერ სიტუაციაში, სხვადასხვა დისტანციიდან.

თბილისში ჯერ არ იყვნენ გადმოსული, ფოთის გუნდს გორლოვკაში რომ ჩააკითხეს ოდესის ფეხბურთის მესვეურებმა და შველა სთხოვეს - აფიშები კარგა ხანია გამოკრულია, ბილეთებიც გაიყიდა, მაგრამ თურქების გუნდმა ჩამოსვლა გადაიფიქრა და დიდ სკანდალს გადავურჩებით, თუ გვიხსნით - სხვა ფორმას ჩაგაცმევთ და ვინღა მიხვდება, სადაურები ხართო. დათანხმდნენ ფოთელები, ოდესაში ჩავიდნენ, აჭრელებული ფორმები ჩაიცვეს...

პირველი ტაიმი მთავრდებოდა, როცა ხალხით გაჭედილ ტრიბუნაზე ოდესაში სავაჭროდ ჩასულმა ფოთელმა ებრაელებმა იყვირეს: რის თურქები, რა თურქები - ბორიაა, პაიჭაძე, ჩვენები არიან ესენიო. არაფერი დაუშავებიათ, თუმცა იმის დანახვა კი მოვასწარით, მაყურებლები როგორ გადმოეშვნენ მოედანზე. მერე ფოთშიც ჩამოაღწია ამბავმა, ამ საქმის ინიციატორებისთვის თავზე ხელი რომ არ გადაუსვამთო, - იღიმებოდა ბატონი საშა.

სხვათა შორის, თერთმეტი წლის შემდეგ, ეროსი მანჯგალაძესთან ერთად ბათუმში ყოფნისას გადავიღეთ ეროსის ინტერვიუ საშა ელიავასთან, რომელმაც კიდევ უფრო საინტერესო დეტალებით შელამაზებული ეს კურიოზული ამბავიც გაიხსენა.

ბატონ ბორისს თბილისში ცდკა-სა და "დინამოს" იმ ცნობილ მატჩზეც ვკითხე, პირველი ტაიმი მასპინძლებმა 1:4 რომ წააგეს.

"1936 წლის სეზონში ჩვენი მწვრთნელი ალექსეი სოკოლოვი ლენინგრადის დინამოელმა, იმ დროის ერთ-ერთმა ყველაზე ცნობილმა ფეხბურთელმა და მწვრთნელმა, მიხეილ ბუტუსოვმა შეცვალა, - იგი არ მალავდა, რომ ლენინგრადიდან სრულიად უსაფუძვლოდ გამოშვებული, განაწყენებული იყო და საგანგებოდ გვამზადებდა თავის ყოფილ გუნდთან შესახვედრად.

სწორედ მაშინ დავიწყეთ ახალი ტაქტიკური ელემენტის ათვისება - თამაშის მიმდინარეობისას ფორვარდების ადგილების ცვლა, რაც მოულოდნელი უნდა ყოფილიყო ლენინგრადელთა გუნდისთვის. მაგრამ მანამდე, წინა ტურში, როცა მოსკოველმა არმიელებმა პირველი ტაიმი 4:1 მოგვიგეს, ბუტუსოვმა შესვენებისას გადაწყვიტა ჩვენი ახალი ტაქტიკის გამოყენება.

გავედით მოედანზე მეორე ტაიმში და თავბრუ დავახვიეთ მოსკოველთა დაცვას - ჯერ მიშა ბერძენიშვილმა ზუსტად დაარტყა პენალტი, მერე ასლან ხარბედიამ გაიტანა ორი გოლი და ანგარიშიც გათანაბრდა, მე ხომ პირველ ტაიმში შევაგდე ბურთი, თამაშის დამთავრებამდე ხუთი წუთით ადრე კი გაიოზ ჯეჯელავას ულამაზესი დარტყმით კიდევ ერთი გოლი გავიდა და გავიმარჯვეთ 5:4.

ამის შემდეგ ჯერ ლენინგრადის "დინამოს" მოვუგეთ 4:1 და ბუტუსოვიც გავახარეთ, ბოლო ტურში მოსკოვის "დინამოც" მივაყოლეთ - ის ერთადერთი გოლი მე გავიტანე და მეორე ადგილზე გავედით. მომდევნო სეზონში უკვე სულ ამ ტაქტიკით ვთამაშობდით, მოგვიანებით სხვა გუნდებმაც მოგვბაძეს, ამიტომ ახლა ძალიან მიკვირს, მოსკოვის "დინამოს" და მიხეილ იაკუშინს რომ მიაწერენ ხოლმე ჩვენი გუნდის შემოღებულ სიახლეს", - გვიამბო "მოხეტიალე ფორვარდად" მონათლულმა ბორის პაიჭაძემ ბათუმში გატარებულ იმ ერთ-ერთ წვიმიან დღეს...

1977 წლის ზაფხულში "დინამოსა" და ვოროშილოვგრადის "ზარიას" მატჩის ბოლო წუთებზე დაწყებულ არეულობას დიდი ხმაური მოჰყვა. "საქმის გასარჩევად" საკავშირო სპორტკომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე ვალენტინ სიჩი ჩამოვიდა.

ჩვენი ტელერადიოკომიტეტის თავმჯდომარის, გურამ ენუქიძის კაბინეტში ბატონი ბორისი და მე წამმზომებით ხელში ერთად ვიგერიებდით სიჩის შემოტევებს. მატჩის ვიდეოჩანაწერის ჩვენების დროს იგი თავის წამმზომს დასჩერებოდა, მაგრამ მაინც დაიწყო მტკიცება, რომ ლიტველ არბიტრს, იუშკას, შეეძლო მხოლოდ ერთი წუთი დაემატებინა და არა ოთხი, როგორც დაკარგული დროის ჩვენი წამმზომებით დაფიქსირების შემდეგ კიდევ ერთხელ დადასტურდა.

ბატონი ბორისი ძლივს იკავებდა თავს, სიჩი კი ჯიუტობდა, თუმცა პირდაპირ ვუთხარი, რომ მისი წამმზომი ურევდა.

რატომღაც მგონია, რომ იმ დროსაც, როცა ბორის პაიჭაძე საყვარელ საქმეს საბოლოოდ ჩამოაშორეს და მის ნაცვლად "დინამოს" სტადიონის დირექტორად ფეხბურთისათვის სრულიად უცხო ადამიანი დანიშნეს, ხელისუფლებაში მყოფთ ისევ ახსოვდათ თბილისიდან უკან, მოსკოვში მიმავალი ვალენტინ სიჩის უკმაყოფილო სახე.

რასაკვირველია, დღეს უფრო იოლია, ამ ფაქტორითაც ავხსნათ უმადურობა, რაც, სამწუხაროდ, არასოდეს ყოფილა ჩვენთვის უცხო და ძნელად შესაგუებელი.

P.S. 1983 წლის ზაფხულში ფოთში ჩავედი ბორის პაიჭაძის წინა თაობის ფეხბურთელების გასაცნობად. შალვა პაიჭაძემ, კაკო ჟღენტმა და იონა ყურუამ კინოკამერის წინ თავიანთი ქალაქის საფეხბურთო ცხოვრების იმდენი საინტერესო ეპიზოდი მიამბეს, რომ მერე სხვებსაც დიდხანს ვუყვებოდი, თუმცა ფოთში გადაღებული ის ინტერვიუ ორჯერ გადასცა ჩვენმა ტელევიზიამ.

უფულო ფოთელი ფეხბურთელებისათვის ინვენტარი კონტრაბანდულად რომ შემოჰქონდათ, იქიდან შემორჩენილ ბურთის გასაბერ ტუმბოს თბილისში ჩემი ძმა დღესაც სათუთად ინახავსო, მითხრა შალვა პაიჭაძემ (ჩემი მეგობრის, კაკო ლეჟავას მეზობლების, ვალერიან და ანზორ პაიჭაძეების ოჯახში მართლაც ვნახე ის "ნასოსი").

იონა ყურუას ფოთის პორტში შემოსული იტალიური გემის, "ბრეშას" ეკიპაჟის ფეხბურთელთა გუნდისა და ფოთელების მატჩის ყველა დეტალი ახსოვდა - გაგვაოცეს "დატსკი უდარითო", მითხრა და ფეხის მოძრაობითაც წარმოგვიდგინა ის დარტყმა, რომელმაც მე მაშინვე თბილისის დინამოელის, ბორის ხასაიას თამაში მომაგონა. კაკო ჟღენტმა რამდენჯერმე გაიმეორა, როგორ გაუკვირდათ ფოთელებს, როცა მას, გამოცდილ მცველს, 17 წლის ბორია პაიჭაძემ "ფინტი გაუკეთა".

შუა ლაპარაკში ვიყავით, უცხო ენაზე მოჟღურტულე ლამაზმა ქალებმა რომ გაიარეს ზღვისპირა სკვერში. რამდენიმე წამით შეწყდა ჩვენი საუბარი და მერე შალვა პაიჭაძე იმ ამბავსაც მოჰყვა, რომელიც ბორის პაიჭაძის უახლოესი მეგობრისა და თანაგუნდელის, მათსავით ფოთელი გიორგი ანთაძისაგან იცოდა: ბორია ძალიან მოსწონდათ ქალებს, განსაკუთრებით კი, რუსეთში დასდევდნენ თურმე.

ერთხელ მოსკოვში, მეტად მნიშვნელოვანი მატჩის წინა დღეს, მას საგანგებოდ გაუფრთხილებია "დინამოს" სტადიონის საერთო საცხოვრებლის მორიგე, ვინც უნდა დარეკოს, უთხარი, რომ ვარჯიშზე ფეხი ვიტკინე, ექიმმა ერთი დღით სიარული ამიკრძალა და ამიტომ ტელეფონთან ვერაფრით ვერ მივალო...

გვიან საღამოს ნომერში მორიგე შევიდა შეწუხებული სახით:

- ბორის, შემჭამეს ქალებმა, ერთმა უკვე მერამდენედ დარეკა. აღარ შემიძლია ამდენჯერ ტყუილის გამეორება! ძალიან გთხოვ, დაელაპარაკე, მეც მოვისვენებ და ისიცო.

პაიჭაძე წამოდგა და... კოჭლობით წავიდა ტელეფონისკენ.

(იბეჭდება მცირე ცვლილებით)
ყოველდღიური სპორტული გაზეთი "ლელო"